Αχιλλέας

Το πρώτο λουτρό του νεογέννητου Αχιλλέα

Ο καλά διατηρημένος πίνακας, απεικονίζει το πρώτο λουτρό του νεογέννητου Αχιλλέα . Ο Αχιλλέας ήταν γιος του Πηλέα, βασιλιά των Μυρμιδόνων της Φθίας, και της Θέτιδας, μιας από τις Νηρηίδες, κόρης του Νηρέα, θεότητας των νερών. Η αθάνατη μητέρα προσπάθησε να εξασφαλίσει την αθανασία για το θνητό γιο της. Γι' αυτό έβαλε τον Αχιλλέα στη φωτιά και μετά τον βούτηξε στα νερά της Στυγός, που είχαν τις θαυματουργικές ιδιότητες να προστατεύουν το σώμα από τις πληγές. Έλουσε το βρέφος, κρατώντας το από τη φτέρνα που έτσι έμεινε τρωτή. Στον Τρωικό πόλεμο, ένα τραύμα στο σημείο αυτό προκάλεσε τον πρόωρο θάνατο του ήρωα.

Η σκηνή στο ψηφιδωτό δείχνει τις πρώτες απόπειρες της Θέτιδας, αλλά , όπως θα δούμε, σύμφωνα με μια κάπως διαφορετική εκδοχή. Στ' αριστερά της εικόνας ο Αχιλλέας, βρέφος, κάθεται στα γόνατα μιας γεροδεμένης τροφού, της Ανατροφής. Τα μάτια του, όπως και τα μάτια της τροφού του, κοιτάζουν ανέκφραστα το θεατή. Το ανέκφραστο πρόσωπο της γυναίκας απεικονίζεται κατά μέτωπο, το σώμα της, όμως, λοξά. Φορεί μακρύ χιτώνα και μανδύα που σκεπάζει τα γόνατα της. Ετοιμάζεται να βουτήξει τον Αχιλλέα σε μια μεγάλη κυλινδρική λεκάνη με νερό, που βρίσκεται μπροστά σε μια κλίνη με παχύ στρώμα, όπου η Θέτις είναι μισοξαπλωμένη. Κοντά στην κλίνη υπάρχει μια κολόνα και στο βάθος διακρίνεται άλλη μια. Πίσω από τις κολόνες κρέμεται ένα γκριζόασπρο παραπέτασμα που δείχνει ότι η σκηνή διαδραματίζεται μέσα στο παλάτι. Δίπλα στην Ανατροφή βρίσκεται μια άλλη γυναίκα, η Αμβροσία, που φέρνει νερό μέσα σε χρυσή υδρία. Ο βασιλιάς Πηλέας κάθεται σε θρόνο, στην άλλη άκρη της κλίνης, απέναντι στη γυναίκα του. Φορεί άσπρο χιτώνα και χοντρό μανδύα, ενώ άσπρη ταινία περιβάλλει το κεφάλι του, ένδειξη της βασιλικής του υπόστασης. Στο αριστερό του χέρι κρατεί το σκήπτρο. Πίσω από το θρόνο του Πηλέα στέκονται οι τρεις Μοίρες, Κλωθώ, Λάχεσις και Άτροπος. Είναι ντυμένες και οι τρεις με τον ίδιο τρόπο και φορούν μακριούς χιτώνες και μανδύες τυλιγμένους γύρω στα κεφάλια τους. Η Κλώθω κρατεί αδράχτι και ρόκα, η Λάχεσις δίπτυχο και η Άτροπος ανοιχτή περγαμηνή στην οποία βρίσκεται γραμμένη η ζωή του Αχιλλέα.

Από πλευράς εικονογραφίας, το ψηφιδωτό παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. Το θέμα του πρώτου λουτρού ενός νεογέννητου ήρωα ή θεού, όπως για παράδειγμα του Μεγάλου Αλέξανδρου ή του Διόνυσου, απαντάται κι αλλού στη Ρωμαϊκή τέχνη. Είναι όμως εδώ, στο ψηφιδωτό της «Έπαυλης του Θησέα» που η απλή, κυριολεκτική αναπαράσταση του πρώτου λουτρού ενός νεογέννητου βρέφους, παίρνει ένα βαθύ και συμβολικό νόημα, που συνδέεται με το μύθο του Αχιλλέα και τη μάταιη προσπάθεια του ανθρώπου να εξασφαλίσει την αθανασία. Το ψηφιδωτό του Αχιλλέα κατασκευάστηκε στη διάρκεια του 5ου αι. και είναι το τελευταίο απ΄όλες τις παραστάσεις της έπαυλης.

Αντώνης Πηλαβάκης