Επαναληπτικές ερωτήσεις

Πελοποννησιακός Πόλεμος  (431-404 πχ) Σελ. 83  - 88     

Επαναληπτικές Ερωτήσεις

1.        Ποια ήταν τα αίτια του Πελοποννησιακού Πολέμου;

Ø  Η στροφή του ενδιαφέροντος της Αθήνας από το Αιγαίο προς τη Δύση (Ιόνιο και Αδριατική) προκαλεί την αντίδραση της Κορίνθου, συμμάχου της Σπάρτης, η οποία βλέπει ότι απειλούνται τα οικονομικά της συμφέροντα.

Ø  Διαφορά πολιτεύματος και νοοτροπίας Αθήνας και Σπάρτης

Ø  Η Σπάρτη βλέπει με καχυποψία την αύξηση της δύναμης της Αθήνας.

2.        Ποιες ήταν οι αφορμές του πολέμου;

Ø  Η ανάμειξη της Αθήνας στη διαμάχη ανάμεσα στην Κέρκυρα και την Κόρινθο για την Επίδαμνο οξύνει την αντιπαλότητα της με την Κόρινθο.

Ø  Οι Κορίνθιοι ωθούν σε αποστασία από την Αθηναϊκή συμμαχία την Ποτίδαια (432 π.Χ.).

Ø  Σε αντίποινα ο Περικλής απαγορεύει στα πλοία των Μεγαρέων, συμμάχων της Σπάρτης, να αγκυροβολούν σε λιμάνια της Αθηναϊκής συμμαχίας και να διεξά­γουν εμπόριο.

3.        Σε ποιες φάσεις χωρίζεται ο Πελοποννησιακός Πόλεμος;

Ο Πελοποννησιακός πόλεμος διακρίνεται σε τρεις φάσεις και με μικρές διακοπές, κράτησε είκοσι επτά χρόνια.

α) ο Αρχιδάμειος πόλεμος (431-421 π.Χ.): οφείλει την ονομασία του στο βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο. Τερματίζεται με την υπογραφή της Νικιείου ειρήνης.

β) η εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία (415-413 π.Χ.), που ολοκλη­ρώνεται με την καταστροφή του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος.

γ) ο Δεκελεικός-Ιωνικός πόλεμος (413-404 π.Χ.)· ονομάστηκε Δεκελεικός από το φρούριο της Αττικής Δεκέλεια (το κατέλαβαν οι Σπαρτιάτες και το χρησιμοποίησαν ως ορμητήριο) και Ιωνικός από τα παράλια της Μ. Ασίας, όπου έγιναν  οι σημαντικότερες επιχειρήσεις.

 4.        Ποια ήταν η μεγαλύτερη συμφορά της α' περιόδου του πολέμου για τους Αθηναίους και ποια για τους Σπαρτιάτες; Εξηγήστε το γιατί.

Η μεγαλύτερη συμφορά της α φάσης για τους Αθηναίους ήταν ο λοιμός που ξέσπασε στην Αθήνα και ο θάνατος του Περικλή απ’ αυτόν. Ο Περικλής μπορούσε, σεβόμενος πάντα τους νόμους, να οδηγεί με σύνεση το πλήθος με τρόπο ώστε να μην προκαλεί. Μετά το θάνατό του, όμως, απέκτησαν ισχύ στην Αθήνα άνθρωποι ανίκανοι, οι οποίοι στόχευαν στην ικανοποίηση προσωπικών συμφερόντων και ιδιοτελών σκοπών.

Η μεγαλύτερη συμφορά για τους Σπαρτιάτες ήταν η αιχμαλώτιση Σπαρτιατών οπλιτών στη Σφακτηρία που χρησιμοποιούνταν ως ασπίδα προστασίας από τους Αθηναίους. Έτσι οι Σπαρτιάτες εκτός του ότι κάμφθηκε το ηθικό τους αναγκάστηκαν να σταματήσουν την πολιορκία της Αθήνας.

 5.        Τι γνωρίζετε για την Νικίειο ειρήνη;

Ήταν η ειρήνη με την οποία τελειώνει η πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου το 421 π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από τον Αθηναίο διαπραγματευτή Νικία. Οι όροι της προέβλεπαν:

Ø  την  ανταλλαγή των αιχμαλώτων.

Ø  την  επιστροφή της Αμφίπολης στην Αθήνα και της Πύλου στη Σπάρτη.  

Παρόλο που υπογράφτηκε για 50 χρόνια κράτησε μόνο έξι.

 6.        Κάτω από ποιες συνθήκες αποφάσισε η Αθήνα την Εκστρατεία στη Σικελία;

Το 415 π.Χ., μετά από παρακίνηση του Αλκιβιάδη και φιλοδοξώντας να υποτάξουν τη Σικελία και να επεκταθούν στη Δύση, οι Αθηναίοι αποδέχονται την έκκληση της σικελικής πόλης Έγεστας για βοήθεια στον αγώνα της ενα­ντίον των Συρακουσών αποφασίζουν έτσι την αποστολή ισχυρού εκστρατευ­τικού σώματος στη Σικελία με επικεφαλής τους στρατηγούς Αλκιβιάδη, Νικία και Λάμαχο.

 7.        Ποιων τη βοήθεια ζήτησαν οι Σπαρτιάτες, για να μπορέσουν να νικήσουν τους Αθηναίους; Πως κρίνετε την ενέργεια τους αυτή;

Οι Σπαρτιάτες ζήτησαν τη βοήθεια των Περσών για να μπορέσουν να νικήσουν τους Αθηναίους. Την ενέργεια τους αυτή την κρίνω ντροπιαστική και προδοτική γιατί οι Πέρσες ήταν ο μεγάλος εχθρός των Ελλήνων και οι Σπαρτιάτες τώρα συμπράττουν μαζί τους .

8.        Ποιοι ήταν οι όροι της ειρήνης με την οποία έκλεισε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος;

Οι Αθηναίοι

Ø  Να παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από δώδεκα.

Ø  Να κατεδαφιστούν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.

Ø  Να επιστρέψουν στην Αθήνα οι πολιτικοί εξόριστοι.

Ø  Οι Αθηναίοι να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στις εκστρατείες τους και να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.

9.        Ποια ήταν τα αποτελέσματα (συνέπειες) του Πολέμου;

Ø  Έχουν ερειπωθεί πόλεις.

Ø  Έχει εγκαταλειφθεί η ύπαιθρος.

Ø  Οι νεκροί ανέρχονται σε χιλιάδες.

Ø  Οι ηθικές αξίες έχουν καταρρεύσει.

Ø  Οι κοινωνικές δομές έχουν ανατραπεί.

Ø  Η θρησκευτική πίστη έχει αντικατασταθεί από την αμφισβήτηση.

Ø  Οι Πέρσες αναμείχθηκαν πάλι στα ελληνικά πράγματα

 ΠΗΓΕΣ

Η τελευταία ευκαιρία για την αποτροπή του πολέμου (σελ. 84)

Έδιωξαν, λοιπόν, το Μελήσιππο χωρίς να τον ακούσουν και διέταξαν να βγει αυθημερόν από τα σύνορα της Αττικής. Πρόσθεσαν ότι από τότε κι ύστερα θα μπορούν οι Λακεδαιμόνιοι, αν θέλουν, να στέλνουν πρέσβεις μόνο αν αποσυρθούν στο έδαφος τους. Έστειλαν και φρουρούς με το Μελήσιππο, ώστε να μην επικοινωνήσει με κανέναν. Όταν έφτασε στα σύνορα κι έπρεπε να χωριστεί απ' τους συνοδούς, πριν ξεκινήσει, γύρισε και είπε τα λίγα αυτά λόγια: «Η μέρα η σημερινή είναι αρχή μεγάλων κακών για τους Έλληνες». Όταν έφτασε στο στρατόπεδο και ο Αρχίδαμος έμαθε ότι οι Αθηναίοι δεν είχαν καμία πρόθεση να φανούν υποχωρητικοί, σήκωσε το στρατόπεδο και προχώρησε στο έδαφος τους.

Θουκυδίδης, Ιστορία, Β, 12 (μτφρ. Άγγ. Βλάχου)

ερωτηση

Μπορείτε να εξηγήσετε τη συμπεριφορά των Αθηναίων, όπως αυτή παρουσιάζεται στο απόσπασμα του Θουκυδίδη;

απάντηση: Μετά την εισβολή των Θηβαίων στην Πλάταια, οι Σπαρτιάτες έδωσαν εντολή στους συμμάχους τους να προετοιμάσουν το στρατό για εκστρατεία στην Αττική. Ο στρατός συγκεντρώθηκε στον ισθμό της Κορίνθου και ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Αρχίδαμος, στρατηγός της εκστρατείας, πριν εισβάλει στην Αττική έστειλε στην Αθήνα το Σπαρτιάτη Μελήσιππο, για να πληροφορηθεί αν οι Αθηναίοι είχαν συμβιβαστική διάθεση βλέποντας τους εχθρούς να πλησιάζουν στην Αττική. Όπως γράφει σε άλλο σημείο ο Θουκυδίδης, οι Αθηναίοι, έπειτα από πρόταση του Περικλή δε δέχτηκαν το Μελήσιππο ούτε στην πόλη ούτε στη συνέλευση, καθώς η αποστολή του γινόταν κατά τη διάρκεια εκστρατείας της σπαρτιατικής συμμαχίας και επομένως την έβλεπαν ως ένα είδος εκβιασμού. Οι Αθηναίοι λοιπόν, όπως βλέπουμε στο απόσπασμα, έδιωξαν το Μελήσιππο με το μήνυμα προς τους Σπαρτιάτες ότι θα δέχονταν απεσταλμένους τους, μόνο εάν εκείνοι απομάκρυναν το στρατό τους. Αυτό μάλλον το έκαναν για να δείξουν πυγμή. Το γεγονός ότι συνόδευσαν το Μελήσιππο φρουροί μέχρι τα σύνορα, με την εντολή να μην τον αφήσουν να επικοινωνήσει με κανέναν Αθηναίο, δείχνει προφανώς την επιθυμία της ηγεσίας των Αθηναίων να μην πληροφορηθούν οι πολίτες τη δυνατότητα συμβιβασμού με τους Σπαρτιάτες και να θεωρήσουν τον πόλεμο αναπόφευκτο. Η αθηναϊκή ηγεσία θεωρούσε ότι η πόλη τους ήταν τόσο ισχυρή, ώστε μπορούσε να νικήσει το αντίπαλο στρατόπεδο και να εξαπλώσει την ηγεμονία της Αθήνας σε όλες τις ελληνικές πόλεις.

Οι Αθηναίοι, με θλίψη, εγκαταλείπουν τους αγρούς τους (σελ. 84)

Οι Αθηναίοι, λοιπόν, είχαν ζήσει για πολλούς αιώνες στην ύπαιθρο σε αυτόνομους οικισμούς. Αλλά και όταν ακόμη οργανώθηκαν σε μία μόνη πολιτεία, εξακολούθησαν, και οι παλιότεροι και οι νεότεροι, μέχρι του πολέμου αυτού να ζουν στην ύπαιθρο, όπου και είχαν γεννηθεί. Γι" αυτό και δυσφορούσαν με τη μετοικεσία αυτή και, μάλιστα, επειδή μόνον τους τελευταίους καιρούς είχαν συνέλθει από τις ζημιές που είχαν πάθει στα μηδικά. Με θλίψη βαριά εγκατέλειπαν τα σπίτια τους και τους ναούς τους, που ήσαν, από τα αρχαία χρόνια, πατροπαράδοτη κληρονομιά τους κι έπρεπε τώρα ν' αλλάξουν τρόπο ζωής. Είχαν ο καθένας το αίσθημα ότι εγκατέλειπε την πραγματική του πατρίδα.

Θουκυδίδης, Ιστορία, Β, 16 (μτφρ. Άγγ. Βλάχου)

ερωτηση

Σε ποιο γεγονός αναφέρεται η πηγή; Γιατί θλίβονταν οι Αθηναίοι που εγκατέλειπαν την ύπαιθρο;

απάντηση: Το 431 π.Χ. άρχισε ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Ο πελοποννησιακός στρατός, με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμο, άρχισε να λεηλατεί την ύπαιθρο της Αττικής και ο πληθυσμός της αναγκάστηκε να καταφύγει στην οχυρωμένη πόλη για να σωθεί. Σε αυτό το γεγονός αναφέρεται το απόσπασμα του Θουκυδίδη. Ο πληθυσμός δυσφορούσε με αυτή την αναγκαστική μετοικεσία, διότι γενικά κατοικούσε στην ύπαιθρο και αυτή θεωρούσε στενή του πατρίδα κι όχι το αθηναϊκό άστυ. Επίσης, είχαν καταβάλει μεγάλους κόπους για να επανορθώσουν τις καταστροφές που είχαν προκαλέσει οι Πέρσες, κάτι που κατόρθωσαν λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου. Τώρα λοιπόν αισθάνονταν ότι θα πήγαιναν οι κόποι τους χαμένοι, καθώς η περιουσία τους και οι πατροπαράδοτοι ναοί τους θα έπεφταν στα χέρια των Πελοποννησίων. Συνάμα, με την εγκατάσταση τους στην πόλη θα έπρεπε να αλλάξουν και τρόπο ζωής, εκτός από περιβάλλον. Ίσως μάλιστα υπέθεταν ότι ο πόλεμος θα διαρκούσε πολύ, επομένως ένιωθαν ότι θα έχαναν τις εστίες τους για πάντα.

Ο Θουκυδίδης σκιαγραφεί τον όλεθρο του πολέμου (σελ.85)

An' όλα τα προηγούμενα πολεμικά γεγονότα, το μεγαλύτερο ήταν ο Περσικός πόλεμος, ο οποίος τερματίστηκε με δύο ναυμαχίες και δύο μάχες, ενώ ο σημερινός πόλεμος κράτησε πάρα πολλά χρόνια και προκάλεσε τόσες συμφορές στην Ελλάδα, όσες δεν είχε ποτέ πάθει σε ανάλογο χρονικό διάστημα. Ποτέ άλλοτε δεν κυριεύτηκαν και δεν καταστράφηκαν τόσες πολιτείες, είτε από βαρβάρους είτε από Έλληνες που πολεμούσαν μεταξύ τους. Σε πολλές, μάλιστα, πολιτείες, αφού καταστράφηκαν, εγκαταστάθηκε καινούριος πληθυσμός.

Ποτέ άλλοτε δεν έγιναν τόσες εξορίες και δε σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι, είτε στον πόλεμο είτε σ' εμφυλίους σπαραγμούς.

Θουκυδίδης, Ιστορία, Α, 23 (μτφρ. Άγγ. Βλάχου)

ερωτηση

Για ποιους λόγους θεωρεί ο Θουκυδίδης ότι ο Πελοποννησιακός πόλεμος ήταν ο καταστροφικότερος πόλεμος για τους 'Έλληνες;

απάντηση:

Ο Θουκυδίδης θεωρεί τον Πελοποννησιακό πόλεμο ως τον καταστροφικότερο μέχρι τότε μεταξύ των Ελλήνων, πιο καταστροφικό κι από τους Περσικούς, για τους εξής λόγους:

-    Κράτησε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

-    Έγιναν περισσότερες μάχες και ναυμαχίες.

-    Καταστράφηκαν περισσότερες πόλεις.

-    Σε κάποιες από τις πόλεις που καταστράφηκαν εγκαταστάθηκε καινούριος πληθυσμός, αφού οι παλιοί κάτοικοι ή εξοντώθηκαν ή πουλήθηκαν ως δούλοι.

-    Αριθμητικά ξεπέρασαν οι εξόριστοι και οι νεκροί τα έως τότε δεδομένα.