Από τη Ρώμη στη Νέα Ρώμη

Το 324, ο μονοκράτορας Κωνσταντίνος (306-337)

αποφάσισε την ίδρυση ενός νέου διοικητικού κέντρου, της Κωνσταντινούπολης. Η απόφαση που πήρε υπαγορεύτηκε από τους εξής λόγους:

1. η Ανατολή διέθετε ακμαίο πληθυσμό και οικονομία (σε αντίθεση με τη Δύση)

2. οι Χριστιανοί ήταν πολυπληθέστεροι στην Ανατολή

3. οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις

4. από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τις εχθρικές επιδρομές ξένων λαών.

Στις 11 Μαΐου 330 τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης. Η νέα πρωτεύουσα ήταν μεγαλοπρεπής και επιβλητική όπως και η Ρώμη. Μέσα σε δύο αιώνες, ο πληθυσμός και το μεγαλείο της ξεπέρασαν την παλιά πρωτεύουσα. Γι' αυτό η Κωνσταντινούπολη ονομάστηκε και «Νέα Ρώμη».

Οι οπαδοί του Χριστιανισμού συγκροτούσαν τη δυναμικότερη πληθυσμιακή ομάδα της Ανατολής. Ο Κωνσταντίνος διατηρούσε ευνοϊκή στάση απέναντι στο Χριστιανισμό γιατί πίστευε ότι μπορούσε να αποκαταστήσει την κλονισμένη ενότητα του κράτους του.

Αυτή του η εύνοια αποδεικνύεται από τα εξής:

( Το μονόγραμμα του Χριστού.) σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, από τη στρατιωτική σημαία στα αργυρά και τα χρυσά νομίσματα του.

(Το μονόγραμμα του Χριστού αποτελεί μία συντομογραφία του ονόματος Ιησούς Χριστός. Η αρχική του μορφή σχηματιζόταν από τα αρχικά γράμματα του ονόματος Ι (Ιησούς) και Χ (Χριστός). Στο πάνω μέρος του πρόσθεταν ένα ημικύκλιο κι έτσι σχηματιζόταν το δεύτερο γράμμα Ρ του ονόματος Χριστός. Το μονόγραμμα αυτό σχημάτιζε κύκλο ή περιγραφόταν μέσα σε κύκλο και σήμαινε Ιησούς Χριστός εις τους αιώνες. "Άλλοτε πάλι στον κύκλο αυτό πρόσθεταν τα γράμματα Α και Ω .Το μονόγραμμα σχηματίζει ακόμα και το σύμβολο του Σταυρού. Από τα πιο πάνω φαίνεται καθαρά ότι το μονόγραμμα του Χριστού αποτελούσε και αποτελεί ομολογία πίστεως στον Ιησού Χριστό που είναι το κέντρο της Ζωής και της λατρείας της Εκκλησίας μας. Ακόμα φέρνει στο νου και στην καρδιά μας τον Χριστό, τον κάνει παρόντα μέσα από το σχήμα του, κι εμείς ερχόμαστε σε εσωτερική και μυστική κοινωνία μαζί Του.

Το μονόγραμμα ΧΡ αποτελεί και ένα είδος υπογραφής ή σήματος του Χριστού. Οι επιστολές και τα έγγραφα φέρουν την υπογραφή του συντάκτη. Τα σπίτια, στα παλαιά χρόνια, έφεραν το σήμα του ιδιοκτήτου (οικόσημο). Με αυτή την έννοια, το μονόγραμμα ΧΡ χαράσσεται στους τοίχους του ναού, κατά τα εγκαίνια και συμβολίζει την παρουσία και την κυριότητα του Χριστού.)

2. θέσπισε νόμους ευνοϊκούς για τους Χριστιανούς.

Το 313 υπογράφτηκε το Διάταγμα των Μεδιολάνων που αναγνώριζε το δικαίωμα της ανεξιθρησκίας στους πολίτες του ρωμαϊκού κράτους. Αυτό είχε ως συνέπεια:

1. την εξίσωση των δικαιωμάτων των Χριστιανών με αυτά των πιστών των άλλων θρησκειών του ρωμαϊκού κράτους

2. τη μείωση των διωγμών κατά των Χριστιανών.

Το 325, ο Κωνσταντίνος συγκάλεσε την Α' Οικουμενική Σύνοδο ή Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. Σ' αυτή διατυπώθηκε η διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των αιρέσεων. Σκοπός της ήταν (όπως και των συνόδων που ακολούθησαν) η ειρήνευση της Εκκλησίας και, ως συνέπεια, η ειρήνευση του ρωμαϊκού κράτους.

1. Με αφορμή την εικόνα του Γαλατά και το ποίημα του Παλαμά και με τη βοήθεια του χάρτη και της αφήγησης συζήτησε με τους συμμαθητές σου τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης και τον ιστορικό ρόλο που διαδραμάτισε η Πόλη ανά τους αιώνες.

Το 324, ο μονοκράτορας Κωνσταντίνος αποφάσισε τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Ρωμαϊκού Κράτους από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη (ή Πόλη). Η επιλογή του δεν ήταν τυχαία, καθώς η θέση της Πόλης ήταν μοναδικά πλεονεκτική και προνομιούχος από πολλές απόψεις.

• Όσον αφορά τη γεωγραφική θέση: Βρισκόταν στο σημείο όπου ενώνονταν ο Εύξεινος με την Προποντίδα-Μεσόγειο και η Ασία με την Ευρώπη .Έτσι, τα πλεονεκτήματα της γεωγραφικής θέσης ήταν:

1. Βρισκόταν πάνω στο σταυροδρόμι μεγάλων εμπορικών δρόμων της εποχής· επομένως, είχε μεγάλη εμπορική και οικονομική σημασία.

2. Είχε πολύ σημαντική θέση από στρατιωτική άποψη: ήταν ευκολότερη η απόκρουση των εχθρικών επιδρομών και η οχύρωση της Πόλης.

2. Η σύνοδος αυτή ονομάστηκε οικουμενική, γιατί συμμετείχαν επίσκοποι από όλες τις επαρχίες του Οικουμενικού Ρωμαϊκού Κράτους.

• Όσον αφορά τον ιστορικό ρόλο:

1) Φιλοξενούσε πλήθος Χριστιανών, γεγονός που συνέβαλε στη διάδοση του Χριστιανισμού.

2) Εξαιτίας του πλούτου και του μεγαλείου της («Πόλη των Πόλεων») αποτελούσε -και αποτελεί- ανά τους αιώνες:

α. αντικείμενο πόθου πολλών κατακτητών, που επιχειρούσαν να ιδιοποιηθούν (Να κάνουν δικό τους με αθέμιτο τρόπο)τα πλούτη της .

β. μυθικό προορισμό ταξιδευτών, ναυτικών και φτωχών ανθρώπων, που ταξίδευαν σ' αυτή για να εξασφαλίσουν μεγάλα κέρδη και τα απαραίτητα για επιβίωση.

2. Ποια κτίσματα της Κωνσταντινούπολης υπογραμμίζουν τη σχέση της με τη Ρώμη και ποια το χριστιανικό της χαρακτήρα; Ποιο κτίσμα παραπέμπει στον ιδρυτή της;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Τα κτίσματα της Κωνσταντινούπολης που υπογραμμίζουν τη σχέση της με τη Ρώμη είναι:

1. το κτίριο της Συγκλήτου

2. ο Ιππόδρομος

3. οι πλατείες

4. οι στοές

5. οι Επτά Λόφοι του οικισμένου χώρου και

6. γενικά το ρυμοτομικό της σχέδιο.

Όλα τα παραπάνω θυμίζουν ότι η Κωνσταντινούπολη ή αλλιώς Νέα Ρώμη ήταν κληρονόμος και συνεχιστής της Ρώμης (ή Παλαιάς Ρώμης).

Τα κτίσματα της Κωνσταντινούπολης που υπογραμμίζουν το χριστιανικό της χαρακτήρα είναι οι χριστιανικοί ναοί. Άλλωστε, η Πόλη βαθμιαία απόκτησε χαρακτηριστικά χριστιανικής πόλης λόγω των πολλών εκκλησιών που χτίζονταν διαδοχικά.

Ιδρυτής της Κωνσταντινούπολης ήταν ο μονοκράτορας Κωνσταντίνος (306-337).

Το κτίσμα που παραπέμπει σ' αυτόν είναι ο κίονας με τον ανδριάντα του ως «Ανίκητου Ήλιου».

3. Η Ύστερη Αρχαιότητα χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη και αλληλεπίδραση πολλών θρησκειών μέσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (συγκρητισμός). Πώς επηρέασε το φαινόμενο αυτό την προσωπική περίπτωση του Κωνσταντίνου Α', σύμφωνα με το τελευταίο παράθεμα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Σύμφωνα με το παράθεμα (σχολ. βιβλ., σελ. 9), το φαινόμενο του συγκρητισμού επηρέασε τη θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου. Συγκεκριμένα: Μολονότι υποστήριξε φανερά χους Χριστιανούς, παράλληλα διατηρούσε το ρωμαϊκό ιερατικό τίτλο «Ανώτατος Αρχιερέας» και παριστανόταν ως «Ανίκητος Ήλιος», ο οποίος συνδυάζει χαρακτηριστικά του Απόλλωνα και του περσικού θεού Μίθρα.

Ουσιαστικά, ο Κωνσταντίνος ήταν αρχιερέας των ειδωλολατρών, τίτλος που είχαν όλοι οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες, καθώς μόνο προς το τέλος της ζωής του βαφτίστηκε Χριστιανός.