Ερωτήσεις

Ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου (Εικόνες - Παραθέματα, σελ. 9-10)

1. Εργαλεία και αντικείμενα του νεολιθικού ανθρώπου. Αναγνώρισε τα
αντικείμενα. Σε τι χρησιμεύει το καθένα; (εικόνα, σελ. 9)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Τα εργαλεία της εικόνας αφορούν την καλλιέργεια της γης και την επεξεργασία των προϊόντων της. Διακρίνεται ένα πήλινο δοχείο, όπου αποθηκεύονται οι καρποί ή το νερό. Διακρίνεται ακόμα ένα εργαλείο σαν σκαλιστήρι, που το χρησιμοποιούν για να σκαλίζουν τα χωράφια τους. Τα υπόλοιπα εργαλεία έχουν λειασμένη επιφάνεια και μάλλον χρησιμοποιούνται για να σπάζουν τους καρπούς και να τους λιώνουν. Το ορθογώνιο αντικείμενο είναι ξέστρο, πάνω στο οποίο τρίβουν αντικείμενα για να τα λειάνουν.

2. Η καθημερινή ζωή του νεολιθικού ανθρώπου. Με βάση την εικόνα της καθημερινής ζωής του παλαιολιθικού ανθρώπου, ποιες εξελίξεις παρατηρείς στην καθημερινή ζωή; (εικόνα, σελ. 9)

Οι εξελίξεις που παρατηρώ στην καθημερινή ζωή του νεολιθικού ανθρώπου αφορούν

α) τον τρόπο ζωής του,

β) την απασχόληση του και

γ) ης τεχνικές που χρησιμοποιεί στην καθημερινή του ζωή.

Οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τη νομαδική ζωή και αποφασίζουν να εγκατασταθούν μόνιμα σε μια περιοχή. Διαλέγουν ένα μέρος όπου θα νιώθουν ασφαλείς και θα μπορούν να επιβιώσουν. Χτίζουν μόνιμες κατοικίες από διάφορα υλικά, όπως πέτρες, λάσπη, κλαριά, ξύλα κ.ά., ανάλογα με την περιοχή που επιλέγουν να ζήσουν. Δε ζουν μόνοι τους άλλα μαζί με άλλους και δημιουργούν τα πρώτα χωριά.

Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι δεν μπορούν να στηρίζονται στο κυνήγι και στη συλλογή καρπών για να ζήσουν, αλλά πρέπει οι ίδιοι να παράγουν την τροφή τους. Έτσι, παρατηρούν τη φύση και σιγά-σιγά διαπιστώνουν ποια φυτά μπορούν να καλλιεργήσουν. Γίνονται γεωργοί αλλά και κτηνοτρόφοι. Εφευρίσκουν διάφορα εργαλεία για τις καλλιέργειες τους, όπως το αλέτρι, το δρεπάνι κ.ά., για το όργωμα, το θερισμό και την επεξεργασία των τροφών τους.

Νέες τεχνικές αναπτύσσονται για το μαγείρεμα και την αποθήκευση των τροφών τους. Κατασκευάζουν πήλινα σκεύη που τα χρησιμοποιούν για να τοποθετούν τα περισσεύματα των δημητριακών και για να ψήνουν τις τροφές τους (κρέατα κ.λπ.). Οι άνθρωποι δε φορούν δέρματα, αλλά υφαίνουν το μαλλί των ζώων ή των φυτών, όπως το λινάρι. Εκτός από τους γεωργούς και τους κτηνοτρόφους εμφανίζονται και τεχνίτες, οι οποίοι ανταλλάσσουν με τους παραπάνω τα προϊόντα τους.

Τέλος, οι άνθρωποι εξελίσσονται και στον τομέα της τέχνης. Πλάθουν πήλινα αγγεία και τα διακοσμούν με ζωηρά χρώματα. Επίσης, κατασκευάζουν ειδώλια με γυναικείες μορφές που δείχνουν τον προβληματισμό τους και το θαυμασμό τους για τη συνέχιση της ζωής.

3. Η νεολιθική Ελλάδα. Στο χάρτη αναφέρονται όλοι οι νεολιθικοί οικισμοί που έχουν ανασκαφεί. Σε ποια ελληνική περιοχή παρατηρείς τη μεγαλύτερη πυκνότητα και πώς τη δικαιολογείς; (εικόνα, σελ. 10)

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Σύμφωνα με το χάρτη του βιβλίου, η μεγαλύτερη πυκνότητα νεολιθικών οικισμών παρατηρείται στη νότια Ελλάδα. Αυτό δικαιολογείται από τις εδαφικές και τις κλιματολογικές της συνθήκες. Το επίπεδο έδαφος της περιοχής βοήθησε τους ανθρώπους να χτίσουν σπίτια και να νιώθουν ασφαλείς. Επίσης, οι καιρικές συνθήκες με τις έντονες βροχοπτώσεις έκαναν πιο εύφορο το έδαφος και αυτό συνέβαλε στο να δώσουν οι αγροτικές τους καλλιέργειες μεγαλύτερες ποσότητες προϊόντων.Παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού.

Ερωτήσεις-Δραστηριότητες του σχολικού βιβλίου (σελ. 11)

1 Πώς συνδέεται η εμφάνιση των αγγείων από πηλό με την εγκατάσταση των ανθρώπων σε μόνιμους οικισμούς τη Νεολιθική εποχή; Για να απαντήσετε σκεφθείτε για ποιο σκοπό χρησιμοποιούνταν τα αγγεία στη Νεολιθική εποχή.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η εμφάνιση των πήλινων αγγείων συνδέεται με την εγκατάσταση των ανθρώπων σε μόνιμους οικισμούς κατά τη Νεολιθική εποχή. Αυτό συμβαίνει, διότι οι άνθρωποι μόλις οργανώνουν τη ζωή τους γύρω από μόνιμες κατοικίες και αναπτύσσουν νέες τεχνικές για να αποθηκεύουν και να μαγειρεύουν την τροφή τους .Έτσι, κατασκευάζουν πήλινα αγγεία για να αποθηκεύουν τα περισσεύματα των δημητριακών και για να ψήνουν τις τροφές τους. Στα κεραμικά τους οικιακά αντικείμενα ψήνουν τα κρέατα τους, βράζουν τα όσπρια τους και τα δημητριακά τους.

2. Οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής εποχής που μετακινούνταν συχνά θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν αγγεία από πηλό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι άνθρωποι της Παλαιολιθικής εποχής μετακινούνταν συχνά και άλλαζαν τόπο κατοικίας. Έμεναν προσωρινά σε περιοχές δίπλα σε πηγές νερού, λίμνες και ποταμούς και ακολουθούσαν τα θηράματα τους για να βρίσκουν τροφή. Γi' αυτούς θα ήταν πολύ δύσκολο να χρησιμοποιούν αγγεία από πηλό, γιατί θα έπρεπε να τα μεταφέρουν μαζί τους κάθε φορά που θα άλλαζαν μέρος για να μείνουν. Γι' αυτόν το λόγο, δεν είχαν σκεφτεί να δημιουργήσουν πήλινα αγγεία είτε για την αποθήκευση είτε για το μαγείρεμα της τροφής. Επίσης δεν καλλιεργούσαν τη γη, άρα δεν είχαν κανένα λόγο να σκεφτούν την ανάγκη να αποθηκεύσουν τρόφιμα.

3. Με τη μόνιμη εγκατάσταση γεννιέται η έννοια της πατρίδας. Με ποια κριτήρια επιλέγουν οι άνθρωποι έναν τόπο για μόνιμη εγκατάσταση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου δεν αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου.

Επομένως, όπως στη Νεολιθική εποχή, έτσι και σήμερα οι άνθρωποι επιλέγουν έναν τόπο στον οποίο μπορούν να νιώθουν ασφάλεια και να επιβιώσουν.

Οι άνθρωποι της Νεολιθικής εποχής αποφάσιζαν να εγκατασταθούν μόνιμα σε ένα μέρος

α) όταν έβλεπαν ότι το έδαφος πρόσφερε ασφάλεια στην περίπτωση εκδήλωσης άσχημων καιρικών φαινομένων και έτσι μπορούσαν να χτίσουν τα σπίτια τους,

β) όταν το έδαφος ήταν καλλιεργήσιμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο μεγάλος αριθμός νεολιθικών οικισμών στη νότια Ελλάδα,

γ) όταν μπορούσαν να ασχοληθούν με την κτηνοτροφία,

δ) όταν έβρισκαν και άλλους ανθρώπους, με τους οποίους σχημάτιζαν κοινότητες και συνεργάζονταν μαζί τους.

Σήμερα, αν και οι συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει, οι άνθρωποι επιλέγουν να μείνουν μόνιμα εκεί που μπορούν να επιβιώσουν. Συνήθως βασικό ρόλο στην επιλογή μόνιμης εγκατάστασης παίζουν το επάγγελμα και το αν μπορούν να βρίσκονται κοντά σε αγαπημένα τους πρόσωπα.

4. Κατά τη γνώμη σας, τι αποδεικνύει η πληθώρα των νεολιθικών οικισμών στην Ελλάδα;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ

Η πληθώρα νεολιθικών οικισμών στην Ελλάδα, όπως στο Δισπηλιό της Καστοριάς, στο Διμήνι στην περιοχή του Βόλου, στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, στη νότια Ελλάδα κ.α., δείχνει την ανάπτυξη και εξέλιξη των πληθυσμών συγκριτικά με την Παλαιολιθική εποχή.

Δηλαδή, ο άνθρωπος από τροφοσυλλέκτης και κυνηγός εξελίσσεται, οργανώνεται σε κοινότητες και γίνεται γεωργός και κτηνοτρόφος. Εγκαταλείπει τη νομαδική ζωή και μαζί με συνανθρώπους του δημιουργεί το πρώτα χωριά.

Ταυτόχρονα, διαπιστώνουμε ότι το κλίμα και το έδαφος του ελλαδικού χώρου ευνοούσαν την ανάπτυξη τέτοιων οικισμών. Τα ποτάμια, οι λίμνες και ο φυσικός πλούτος προσέλκυσαν τους ανθρώπους για να δημιουργήσουν τις κοινότητες τους.